प्रवास एका शिवभक्ताचा :- ।। किल्ले तोरणा ।।

तोरणा किल्ला

किल्ल्याची उंची : १४०० मीटर
किल्ल्याचा प्रकार : गिरिदुर्ग
डोंगररांग : पुणे
जिल्हा : पुणे
श्रेणी : मध्यम

इतिहास:

शिवाजी महाराजांनी सुरवातीच्या काळात जे काही किल्ले घेतले त्यापैकी एक किल्ला तोरणा. गडावर तोरण जातीची पुष्कळ झाडी असल्यामुळे गडाचे नाव पडले तोरणा. महाराजांनी गडाची पाहणी करतांना याच्या प्रचंड विस्तारामुळे याचे 'प्रचंडगड' असे नाव ठेवले. पुणे जिल्ह्याच्या वेल्हा तालुक्यातून गेलेल्या सह्याद्रीच्या रांगेतून दोन पदर निघून पूर्वेला पसरत गेलेले आहेत. यापैकी पहिल्या पदरावर तोरणा व राजगड वसलेले आहेत तर दुसऱ्या पदराला भुलेश्वर रांग म्हणतात. पुण्याच्या नैऋतेस असलेल्या पर्वतराजीमध्ये उत्तर अक्षांश व पूर्व रेखान्क्षावर हा किल्ला आहे. याच्या दक्षिणेस वेल्वंदी नदी व कानद नदीचे खोरे आहे. गडाच्या पश्चिमेला कानद व खरीव खिंडी आहेत. इतिहास : हा किल्ला कधी व कोणी बांधला याचा पुरावा आज उपलब्ध नाही. येथील लेण्यांच्या आणि मंदिरांच्या अवशेषावरूनहा शैवपंथाचा आश्रम असावा. इ.स.१४७० ते १४८६ च्या दरम्यान बहामनी राजवटीसाठी मालिक अहमद याने हा किल्ला जिंकला. पुढे हा किल्ला निजामशाहीत गेला. नंतर तो महाराजांनी घेतला व याचे नाव प्रचंडगड असे ठेवले.गडावर काही इमारती बांधल्या. राजांनी आग्र्याहून आल्यावर अनेक गडांचा जीर्नोधार केला; त्यात ५ हजार होण इतका खर्च त्यांनी तोरानावर केला. संभाजी महारांचा वध झाल्यावर हा किल्ला मुघलांनकडे गेला. शंकराजी नारायण सचिवांनी तो परत मराठ्यांच्या ताब्यात आणला. पुढे इ.स.१७०४ मध्ये औरंगजेबाने याला वेधा घातला व लढाई करून आपल्या ताब्यात आणला व याचे नाव फुतुउल्गेब म्हणजे दैवी विजय ठेवले. पण परत चार वर्षांनी सरनोबत नागोजी कोकाटे यांनी गडावर लोक चढवून गड पुन्हा मराठ्यांच्या ताब्यात आणला व यानंतर तोरणा कायम स्वराज्यात राहिला. पुरंदरच्या तहात जे किल्ले मोगलांना दिले त्यामध्ये तोरणा महाराजांनी आपल्याकडेच ठेवला. विशेष म्हणजे औरंगजेब बादशहाने लढाई करून जिंकलेला असा हा मराठ्यांचा एकमेव किल्ला होय.

राहण्याची सोय : गडावरील मेंगाई देवीच्या मंदिरात १० ते १५ जणांची राहण्याची सोय होते.

जेवणाची सोय : गडावर जेवणाची सोय नाही पाण्याची सोय : मेंगाई देवीच्या मंदिराच्या समोरच
बारमाही पाण्याचे टाके आहे.

जाण्यासाठी लागणारा वेळ : अडीच तास वेल्हे मार्गे, ६ तास राजगड - तोरणा मार्गे.

सूचना : गडावर जाण्याची वाट कठीण आहे.


नोट : वरील सर्व माहिती "गडवाट" या facebook  वरील ग्रौप मधील एका पोस्ट चा संधर्भ घेऊन लेहीण्यात आली आहे. यात काही चूक असेल तर मला कळवावी, मी ती ताबडतोब सुधारेल वा आपल्या कडे काही माहिती असेल तर ती मला पाठवावी या पोस्ट मध्य अड्ड करेल .